19 Μαΐου: Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου

Γράφει ο Θεόδωρος Ρωμανίδης, Πρόεδρος Συλλόγου Ποντίων Ξάνθης

Καταραμένος να παραμείνω στην αδιάστατη αιωνιότητα

Αν ξεχάσω τις κραυγές των νηπίων

Τους ρόγχους των απαγχονισθέντων

τις πατημασιές των πεταλωμένων

τον ανίκητο πόνο των βιασθέντων

την οργή των μαρτύρων και μαρτυρησάντων

Το περήφανο βλέμμα του αδούλωτου Πόντιου

Την λαλιά που φιμώθηκε και ξαναζωντάνεψε στην εξορία

Τις ρίζες που αρνούνται να πεθάνουν.

Δεν μας ταιριάζει η ετεροχρονισμένη εκδίκηση

Όμως δεν μας ταιριάζει και η παθητική αμνησία.

Δεν είναι μόνο η γενιά που χάθηκε

Δεν είναι μόνο οι γενιές που ορφάνεψαν.

Είναι και οι γενιές που θαμμένες στα πολυχιλιόχρονα χώματα

παραμένουν φρουροί της μνήμης και απαιτούν δικαίωση.

(από ομιλία του Βάσσου Λυσαρίδη)

H 19η   Μαΐου ορίσθηκε το 1994, από την Βουλή των Ελλήνων, ως ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους για τους 353 000 των Ελλήνων του Πόντου που έπεσαν θύματα μιας απάνθρωπης εθνοκάθαρσης .

Είναι η καταραμένη ημέρα για τον Ποντιακό Ελληνισμό. Είναι η ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα, δήθεν για να ειρηνεύσει την περιοχή. Με το σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους» έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο των Νεότουρκων για την τελειωτική εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού σε όλο τον Πόντο.

353.000 καταγεγραμμένοι επίσημα νεκροί και άλλοι τόσοι ξεριζωμένοι και διασκορπισμένοι αγνοούμενοι, αποτελούν πάντοτε για τους Πόντιους μια μνήμη στοιχειωμένη στην ψυχή.

  Κάθε χρόνο την μέρα αυτή ο ανά τον κόσμο διάσπαρτος Ποντιακός Ελληνισμός, αμάχητο τεκμήριο και ζωντανό κομμάτι του οικουμενικού ελληνισμού, επιβεβαιώνει την ισχυρή θέληση και αγωνιστικότητα του, το χρέος και το εθνικό καθήκον του για την με κάθε θεμιτό μέσο διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των προγόνων μας.

Για 28 σχεδόν  αιώνες σ όλα τα παράλια αλλά και στην ενδοχώρα οι Έλληνες από την Ιωνία ρίζωσαν στη γη Πόντου, μεγαλούργησαν ως άποικοι μακριά από τον τόπο τους και ίδρυσαν πόλεις όπως  η Σινώπη , η Αμισός, η Αμάσεια , η Τραπεζούντα, η Κερασούντα  η Κοτυώρα , κ.α. μετατρέποντας τον αρχικά Άξενο Πόντο (αφιλόξενο) σε Εύξεινο (φιλόξενο) Πόντο.

Παρ ότι  βρέθηκε μέσα σε ευρύτερα σύνολα, κυρίως σαν  κατακτημένος  λαός, απομονωμένος γεωγραφικά από τον κυρίως κορμό της Ελλάδος διατήρησε τη γλώσσα του, την εθνική του συνείδηση. Υπήρχε μία λαϊκή ενότητα με τη γλώσσα, με τα ήθη και τα έθιμα, τους θεσμούς της οικογένειας και την ορθοδοξία και είχε συνείδηση της ταυτότητάς του αυτής, η οποία του επέτρεψε να αντισταθεί, να αντισταθεί στην απορρόφηση από άλλους λαούς, οι οποίοι ήταν κατακτητές του.

Και  μεγαλούργησε στα γράμματα, στην επιχειρηματικότητα, στο εμπόριο, στις τέχνες, στα πάντα. Αιτία η ανάμειξη της έξυπνης μα συνάμα ανήσυχης φυλής μας, εκεί στο σταυροδρόμι, μεθυσμένη από τα πνευματικά χαρμάνια της Ανατολής και της Δύσης.

Στις πόλεις και τα χωριά έκτισαν σχολειά, ύψωσαν εκκλησιές και ανέδειξαν   πνευματικές μορφές όπως ο Διογένης ο Κυνικός από την Σινώπη, ο Διονυσόδωρος από την Αμισό, ο Στράβων από την Αμάσεια, ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος, κ.α. και μάρτυρες της Ορθοδοξίας με   τους δεκάδες Αγίους και οσιομάρτυρες όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Άγιος Γρηγόριος  ο Νύσσης , ο Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και ο Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Τήρων, ο Μεγαλομάτρυς Θεόδωρος Γαβράς, η Μεγαλομάρτυς Κυριακή κ.π.α

Ανεξίτηλα τα ίχνη των προγόνων μας και στον σημερινό Πόντο. Τα μαρτυρούν οι εκκλησιές και τα μοναστήρια, τα σχολεία και τα ελληνικά σπίτια, τα ελληνικά ονόματα που σε συντροφεύουν σε κάθε σου βήμα  στις πόλεις και στα χωριά , στους κάμπους και στα βουνά, στους λόφους και στα παρχάρια.

Κάποτε ήρθε ο μεγάλος πόλεμος και σάρωσε τις πατρίδες μας κουβαλώντας μαζί με τους ανέμους το μαρτύριο και την καυτή ανάσα του θανάτου.

Όλα άρχισαν με την επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908 που έδωσε πολλές ελπίδες για περισσότερες ελευθερίες στους Έλληνες . Ωστόσο γρήγορα αποδείχθηκε ότι ήταν τελείως απατηλές.

Τον Ιανουάριο του  1913, ύστερα από πραξικόπημα,  μια αιμοσταγής τριανδρία των Ταllat bey, Enver pacha, και Djemal pacha αναλαμβάνει την εξουσία .Κάτω από την καθοδήγηση Γερμανών συμβούλων εφαρμόζουν ένα καλά σχεδιασμένο σχέδιο γενοκτονίας.  Σε περιοδεία του στρατηγού Φον Λίμαν ο Δήμαρχος Αδραμυτίου Χακή Βέης προσφωνώντας τον μεταξύ άλλων είπε :   « Εφαρμόσσαντες κατά γράμμα το γερμανικόν σχέδιο περί εξοντώσεως του Ελληνικού στοιχείου απολαύομεν νυν των εκ τούτου απορρεουσών πολλαπλών ωφελειών.»

Ένα σχέδιο αφανισμού των Χριστιανικών πληθυσμών που εφαρμόσθηκε πρώτα στους Αρμένιους με 1 500 000 θύματα.    «Αμποτε και ς’ σού Ρωμανίων! Ατουνούς πα’ αέτς’ θα ‘φτάμε!» (Αμποτε και στων Ελλήνων! Και αυτούς έτσι θα κάνουμε) ακούει, το 1915 ο Στάθης Χριστοφορίδης  να λένε οι σφαγείς των Αρμενίων.

Γέροι, νέοι, παιδιά, ασθενείς και ανήμποροι, γυναίκες και κορίτσια, εγκαταλείποντας τα πάντα, οδηγούνται βίαια και υποχρεωτικά σε ατέλειωτες πορείες στην ενδοχώρα, κάτω από τον καυτό ήλιο αλλά και την παγωνιά, σε όρη και δύσβατα βουνά, πεινασμένοι, χωρίς καμία φροντίδα, χωρίς κατάλληλο ρουχισμό σε μια ατέλειωτη πορεία θανάτου.

Δικαστήρια παρωδίες στήνονται για να δικαστούν και να καταλήξουν στην κρεμάλα, με συνοπτικές διαδικασίες, η θρησκευτική, πολιτική και πνευματική ηγεσία της Αμισού και της Πάφρας.

Ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των Ρώσων από την Τραπεζούντα η κατάσταση στον Πόντο και ιδιαίτερα στην ύπαιθρο ήταν τραγική. Γνωστά ανυπότακτα στοιχεία συνέχιζαν να οργιάζουν κάθε νύχτα στα ελληνικά χωριά , πυροβολώντας, λεηλατώντας και βιάζοντας ανυπεράσπιστους χωρικούς. Η ζωή των Ελλήνων είχε καταντήσει ένα απέραντο μαρτυρολόγιο.

Ο Μοργκενταου, ο Αμερικανός πρέσβης, μάταια προσπαθεί να συνεγείρει συνειδήσεις και δηλώνει ότι τα δεινά των Ελλήνων ήσαν εξ ίσου μεγάλα με των Αρμενίων και ξένους μάρτυρες όπως ο Sortiaux να ομολογούν ότι όσοι δολοφονούνταν ήσαν οι τυχερότεροι

Οι κραυγές των αθώων θυμάτων φτάνου παντού. Στην Ελλάδα, στην Ευρώπη αλλά και στην μακρινή Αμερική. Στους Έλληνες της διασποράς. Ακόμα και μέσα στην ίδια την Τουρκία. Μάταιες οι φωνές διαμαρτυρίας και οι διεθνείς αντιδράσεις.

Οι ελληνικοί πληθυσμοί δε φονεύονται απλά με μαχαίρια και όπλα. Πεθαίνουν ύστερα από φρικτά μαρτύρια πρωτοφανή στην ανθρώπινη ιστορία. Και όχι μόνο άνδρες αλλά γυναικόπαιδα χωρίς διάκριση ηλικίας.

Τα ελληνικά αλλά και πλήθος από δημόσια αρχεία ξένων χωρών ξεχειλίζουν από πληροφορίες και αποδεικτικά στοιχεία για τις θηριωδίες και την βαρβαρότητα των Νεότουρκων, σε βάρος των Ελλήνων του Πόντου αλλά και της δυτικής Μικράς Ασίας , που έρχονται στο φως ύστερα από κοπιαστική εργασία ιστορικών και μελετητών.

Και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο παρερμηνείας η αμφισβήτησης ότι η πατρώα γη, που φιλοξένησε έναν πολιτισμό χιλιετιών, έγινε θέατρο μιας θηριωδίας που υπηρετούσε τα επεκτατικά σχέδια του Κεμάλ, και την επιδίωξή του να εξολοθρεύσει τις αλλότριες εθνικές ή θρησκευτικές μειονότητες. Ο Ποντιακός Ελληνισμός, υπέστη εντελώς άδικα απίστευτες βαρβαρότητες και βασανιστήρια και αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τα εδάφη ώστε να σβήσουν τα ίχνη του από την περιοχή.

Ακόμα και σήμερα μπορεί κανείς να ακούσει ανατριχιαστικές περιγραφές για τα βάσανα και τις δραματικές μέρες  που έζησαν οι Έλληνες του Πόντου από τα εγγόνια των προσφύγων. Τότε που κυνηγημένοι από τους Τούρκους έπνιγαν τα παιδιά τους στα ποτάμια δένοντας μια πέτρα στο λαιμό τους με ένα τσεμπέρι, η κρύβοντας στα ορμάνια μικρά παιδιά 3 και 4 χρόνων γιατί η μάνα δεν ήθελε να τα σκοτώσουν και τα έβρισκε την άλλη μέρα  καταφαγωμένα από τα άγρια ζώα. 

Η επιστράτευση των Χριστιανών, η αποστολή τους σε τάγματα εργασίας, η βάναυση μεταχείριση τους,  δημιούργησαν ένα πλήθος φυγόστρατων και λιποτακτών οι οποίοι άρχισαν να κρύβονται στα βουνά. Η τρομοκρατία,  οι εξορίες, οι κρεμάλες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι βιασμοί, οι δολοφονίες αύξησε το κύμα των φυγάδων. Έτσι άρχισε η οργάνωση αντάρτικών ομάδων.

« [...] οι σχηματισμοί ανταρτικών σωμάτων, χρησιμεύουν ως προσχήματα διά τούς Τούρκους διά μίαν εκτεταμένην γενικήν καταδίωξιν τού ελληνικού στοιχείου μέ τήν έκδηλον τάσιν νά εξοντώσουν ολοσχερώς τούς Έλληνας, ως εχθρούς τού κράτους, όπως προγενεστέρως καί τούς Αρμενίους. [...]Αναφορά του Υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας προς το Βερολίνο.

Άνθρωποι απλοί, κυρίως αγρότες και κτηνοτρόφοι, αντιστάθηκαν στην τουρκική βία, ενέπνευσαν χιλιάδες αφοσιωμένους μαχητές και έσωσαν χιλιάδες άμαχο πληθυσμό.

Δεκάδες οι γενναίες μορφές των ανταρτών. Ο Αντών πασάς (Χατζηελευθερίου Αντώνης), ό Ιστίλ Αγάς (Στυλιανός Κοσμίδης), ο Κισά Μπατσάκ (Κυριάκος Παπαδόπουλος), ο Πίτς Βασίλ (Βασίλειος Τσαουσίδης),ο Βασίλ Ουστά (Βασίλειος Ανθόπουλος), η Πελαγία Εξούζογλου, ο Καπετάν Ευκλείδης (Κουρτίδης Ευκλείδης),  ο Κοτζά Αναστάς (Παπαδόπουλος Αναστάσιος)και άλλοι πολλοί.

Άγνωστο στους περισσότερους Έλληνες το ηρωικό αντάρτικο του Πόντου. Γυναίκες και άνδρες αγωνίστηκαν σκληρά αβοήθητοι από την μητέρα πατρίδα για να περισώσουν ότι μπόρεσαν.

Κι όταν ήλθε το τέλος οι ελληνικοί πληθυσμοί πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς κραδαίνοντας την ψυχή που τους είχε απομείνει και το όνειρο που είχε σκαλώσει στην σκέψη τους.

Αποδεκατισμένες οικογένειες φορτώθηκαν τους μπόγους της θυσίας και μετέτρεψαν τον πόνο τους σε μια καινούργια δημιουργία στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας.

Πάμφτωχοι, ταλαιπωρημένοι από τις διώξεις, με το φόβο ακόμη ζωντανό μέσα τους, κουβαλώντας όμως τις παραδόσεις και το παρελθόν, εγκαταστάθηκαν δίχως να χάσουν το θάρρος τους, εδώ κι εκεί στη νέα ελληνική πατρίδα.

Σκόρπισαν σε χωριά και πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης, στους συνοικισμούς της πρωτεύουσας και σε άλλες περιοχές.

Μοναδικό εφόδιο η αυτοπεποίθηση, η αισιοδοξία, η αγάπη στη γη, τα γράμματα και τις τέχνες.    Το φτωχικό και άγονο χώμα της καινούργιας γης τους μεταμορφώθηκε σε αφράτη και γόνιμη γη. Πότισαν με ιδρώτα και δάκρυα τα σπαρτά τους. Πράσινη ευλογία όλες οι εκτάσεις με αμέτρητα καρποφόρα δέντρα, περιβόλια και πολλά γεννήματα. 

Ανέστησαν τα χωριά. Και κάθε Κυριακή, ξεχνώντας το μόχθο και τα δάκρυα της εβδομάδας, έβαζαν τις φορεσιές της Πατρίδας και πιάνονταν στο χορό.

Η λύρα άναβε φωτιές και τα τραγούδια έδιναν και έπαιρναν. Τραγούδια για τον ξεριζωμό, για την αγάπη, το θάνατο, τη ζωή. Νοσταλγικά τραγούδια για την πατρίδα.

Αυτήν την πατρίδα που κάνει και σήμερα τους χιλιάδες Πόντιους να την αναζητούν αν και δεν την γνώρισαν ποτέ παρά μόνο από τα ακούσματα των πατεράδων και των παππούδων τους. Γιατί, η πατρίδα είναι αυτή όπου υπάρχουν οι ρίζες σου, αυτή που έχεις από τα ακούσματα, τις διηγήσεις των προγόνων σου.

Είναι η ιστορία των ελληνικών πράξεων και του πολιτισμού που άφησαν οι πρόγονοι μας, που ξεριζώθηκαν βίαια από ένα τόπο όπου άφησαν χιλιάδες νεκρούς ανά τους αιώνες. Είναι ο τόπος όπου έχουν θαφτεί γενεές και γενεές προγόνων μας.

Αν σκεφτεί κανείς πως εδώ στην Ελλάδα έχουν θαφτεί δύο η τρις  γενιές προσφύγων, τότε θα κατανοήσει κάποιος τι σημαίνει Πατρίδα. Και τι είναι να επιστρέφεις στη γη των προγόνων σου. Να γνωρίζεις ότι η μισή σου πατρίδα είναι αυτή που διαμένεις και η άλλη μισή στον Πόντο βρίσκεται.

«Σας χαιρετούμε από τον τόπο όπου ευρίσκονται οι ρίζες σας…» αναφώνησε το μήνυμα του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατά την θεία λειτουργία του 15 Αύγουστου στην Παναγία Σουμελά του Πόντου, απευθυνόμενος στον Ποντιακό Ελληνισμό ανά τον κόσμο.

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αυταπόδεικτη ιστορική αλήθεια. Κανείς δεν μπορεί να διαγράψει ή να ξαναγράψει την ιστορία. Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τις φωνές των νεκρών. Κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει το δικαίωμα στη μνήμη.

Η 19 Μαΐου μας δίνει ακόμα μια αφορμή να ανασύρουμε μνήμες,, να  αναβιώσουμε θύμησες, να αναλογιστούμε και να υμνήσουμε, να υποσχεθούμε, πως θα συνεχίσουμε να δίνουμε μαζί, μια γροθιά, τον κοινό αγώνα για την επιβίωση της ιστορικής μνήμης,

Σήμερα το ποντιακό στοιχείο δεν ζητιανεύει, δεν εκλιπαρεί, αλλά απαιτεί αυτό που δικαιούται. Και δικαιούται τη “διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων».

90 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον μεγάλο ξεριζωμό.

90 χρόνια σιωπής. Γιατί;

Αυτή η ιστορία έχει μόνο ένα τέλος

Την αληθινή δικαίωση.

Κι γι’ αυτή θα αγωνισθούμε ως το τέλος.