Τουρκία: Μια ολοένα και πιο συντηρητική χώρα

Τρίτη μέρα της λαϊκής εξέγερσης στην Τουρκία. Πλατεία Ταξίμ όπως πλατεία Ταχρίρ.

«Πίνοντας μπύρες ένα απόγευμα, έξω από ένα εστιατόριο στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, ο Μπόραν, στέλεχος διαφημιστικής εταιρίας, σκέφτεται ότι το επόμενο καλοκαίρι μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να κάνει το ίδιο».

«Δεν μιλάμε για τον ισλαμικό νόμο, τη σαρία, η Τουρκία όμως γίνεται κάθε χρόνο ολοένα και πιο συντηρητική», αναφέρει ο ίδιος σκαλίζοντας με το πιρούνι τις σαρδέλες του.

Και προσθέτει: «Η τουρκική δημοκρατία αλλάζει. Ίσως στα επόμενα χρόνια μας αναγκάζει να πίνουμε μόνο στο σπίτι».

Οι σκέψεις του Μπόραν είναι κάτι περισσότερο από φόβοι. Οι νέοι κανόνες για το αλκοόλ μπορεί να έχουν σοβαρότατες επιπτώσεις τόσο στην τουρκική κοινωνία, όσο και για επενδύσεις αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Το ποτό δεν είναι ακόμη λαθραίο στην περιοχή Μπεσίκτας, τη γειτονιά όπου γευματίζουν ο Μπόραν και ο πατέρας του Μπαρίς. Η περιοχή είναι γεμάτη με ψαροταβέρνες, όπου το δημοφιλέστερο ποτό είναι η ρακή. Είναι επίσης η περιοχή που μαζεύονται μερικοί από τους πιο ατίθασους οπαδούς ποδοσφαίρου στη χώρα, οι οποίοι συγκεντρώνονται στην πλατεία πίνοντας μπύρα στο ύπαιθρο δίπλα σε ένα τζαμί του 16ου αιώνα.

Μέσα στις επόμενες όμως μέρες, ο Πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιούλ αναμένεται να ψηφίσει νομοσχέδιο που θα απαγορεύει τη διαφήμιση αλκοόλ και την έκδοση νέων αδειών για πώλησή του, σε όσες επιχειρήσεις βρίσκονται σε απόσταση 100 μέτρων από χώρους λατρείας ή σχολεία. Θα απαγορεύεται επίσης η τοποθέτηση φιαλών σε βιτρίνες καταστημάτων καθώς και οι διαφημιστικές εικόνες κατανάλωσης ποτού στη τηλεόραση.

Η κυβέρνηση λέει ότι εισήγαγε τα μέτρα για λόγους δημόσιας υγείας. Αλλωστε, η Τουρκία, πρόσφατα έγινε αποδέκτης εγκωμιαστικών σχολίων από τη Μάργκαρετ Τσαν, την επικεφαλης του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, για την ακολουθούμενη πολιτική μείωσης της κατανάλωσης αλκοόλ.

Σε ομιλία του αυτή την εβδομάδα, ο υπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπερασπίστηκε τους ισλαμικής καταβολής περιορισμούς στο αλκοόλ, αναφερόμενος στο νέο νόμο ως «εκ πίστεως εντολή».

Εκ πρώτης όψεως πάντως δεν είναι αμέσως προφανές ότι η χώρα έχει πρόβλημα με το αλκοόλ. Έρευνες δείχνουν ότι περισσότερο από το 80% των Τούρκων δεν πίνει αλκοόλ και η κατανάλωση είναι η χαμηλότερη μεταξύ των 34 μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. (ΟΟΣΑ).

Μειώθηκε άλλωστε κατά 17% από το 1980 έως το 2010!

Αρνούμενος οποιαδήποτε ανάμειξη στις ζωές των πολιτών του, ο κ. Ερντογάν πρόσθεσε ότι «δεν έχουμε απαγορεύσει τίποτα. Εάν πρόκειται να πιείτε, να πιείτε στο σπίτι».

Τα σχόλιά του ήρθαν ύστερα από διαμάχες που έχουν ξεσπάσει για το αν η Τουρκία, μία κοσμική δημοκρατία που ιδρύθηκε από το Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, -που ειρήσθω εν παρόδω κατανάλωνε και ο ίδιος τσίπουρο- γίνεται όλο και πιο ισλαμική.

Οι περιορισμοί στα αλκοολούχα ήρθαν να συμπληρώσουν μια αποτυχημένη κίνηση για την απαγόρευση των αεροσυνοδών να φοράνε κόκκινο κραγιόν και μια προσπάθεια της Άγκυρας να μην μπορούν να ανταλλάσουν φιλιά, οι επιβάτες του μετρό.

Η νέα νομοθεσία έχει εξοργίσει τις εταιρείες αλκοόλ, ιδίως τη Ντιάτζεο, η οποία αγόρασε πριν από δύο χρόνια το Μέι Ίκι, το μεγαλύτερο παραγωγό ρακής της Τουρκίας, για $ 2,1 δισ. Τονίζοντας το ρόλο του ως «σημαντικός επενδυτής στην Τουρκία», ο όμιλος εξέφρασε τη λύπη του για την ψήφιση του νόμου χωρίς καμία διαβούλευση.

Οι όμιλοι που δραστηριοποιούνται στα αλκοολούχα, δεν έχουν διστάσει από τότε να προβούν σε δημόσιες δηλώσεις, γνωρίζοντας ότι ο αντίκτυπος της νομοθεσίας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις νομοθετικές λεπτομέρειες που μπορεί να εξαιρέσουν τον τουριστικό τομέα. Η δοκιμή θα γίνει μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου του επόμενου έτους, όταν πολλά καταστήματα και εστιατόρια θα πρέπει να υποβάλουν νέα αίτηση για άδειες αλκοόλ.

Ορισμένα στελέχη υποστηρίζουν ότι η τουρκική κυβέρνηση έχει βάλει κρυφά στοίχημα ότι η ζήτηση αλκοόλ θα παραμείνει σχετικά σταθερή. Οι φόροι για το αλκοόλ - που ανέρχονται σε περισσότερα από 4 δισ δολάρια το χρόνο - συνήθως αυξάνονται προς το τέλος του έτους ώστε να είναι πιο ισορροπημένος ο προϋπολογισμός.

Ορισμένοι αναλυτές αναφέρουν ότι η ξαφνική επιμονή γύρω από το αλκοόλ είναι μια κλασική κίνηση αντιπερισπασμού του κ. Ερντογάν - ο οποίος προηγουμένως είχε κάνει λόγο για νομοθεσία εναντίον της άμβλωσης και επαναφορά της θανατικής ποινής - με σκοπό να αποσπάσει την προσοχή από την αντιλαϊκή πολιτική για τη Συρία.

Ο Σαχίν Αλπάι, του Πανεπιστημίου Μπαχσεσεχίρ της Κωνσταντινούπολης, δηλώνει ότι ο πρωθυπουργός, προσπαθεί με όλες του αυτές τις κινήσεις να εδραιώσει την υποστήριξη μεταξύ των ευσεβών συντηρητικών ψηφοφόρων ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους -αλλά προσθέτει ότι τέτοιες κινήσεις υπερβαίνουν το συμβολικό.

«Η αναφορά στην ισλαμική θρησκεία που απαγορεύει την κατανάλωση αλκοόλ είναι απαράδεκτη, διότι η χώρα αυτή είναι νομικά κοσμική. Δεν έχουμε κανένα νόμο με βάση τη θρησκεία» ανέφερε ο κ. Αλπάι. «Μια απαγόρευση του αλκοόλ δεν είναι πιθανή, αλλά οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να ανησυχούν γι 'αυτό».

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στους Φαινάνσιαλ Τάιμς (Financial Times) της 28ης Μαίου