ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ ..και η Τέχνη της ποιήσεως.

«Όπως μπορείς πια δούλεψε μυαλό....»*

Πως άραγε μπορεί ένα μυαλό να δουλέψει όταν πρόκειται για ένα τέτοιο εγχείρημα; Πως να ταξινομηθεί η σκέψη και να ορθο...λογίσει ο νους όταν αναλογίζεται την ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη; Μόνο δέος μπορεί να νιώσει απέναντι σ΄ αυτή την ιδιαίτερη ποιητική φωνή που με θαυμασμό ο αναγνώστης στέκεται να την ακούσει αναλλοίωτη εδώ και δεκαετίες. Τότε συνειδητοποιεί πως ο Καβάφης δεν είναι αυτό που περίμενε! Δεν είναι εκείνος ο συμβατικός ποιητής που με παραδεδομένες ποιητικές νόρμες και μορφές θα σου αποκαλύψει την ψυχή του δεν θα σου ανοιχτεί εύκολα, αλλά θα σε «δυσκολέψει» στην κατανόηση του ποιητικού μηνύματος.

Όμως αυτό που «θέλει να πει ο ποιητής» δε θα σου το υποβάλλειž γιατί θέλει να σ΄ αφήσει ελεύθερο να καταλάβεις την καρδιά του, την ποιητική του φωνή και τελικά το διδακτικό χαρακτήρα του ποιήματός του. Κι έτσι, μέσα από το άγνωστο ταξίδι προς την «Ιθάκη» , όταν ακόμη βρίσκεσαι στο «Πρώτο Σκαλί» της καβαφικής κλίμακας, αρχίζεις να γκρεμίζεις τα «Τείχη» με τα οποία «ανεπαισθήτως κλείστηκες από τον κόσμο έξω» για ν΄ ανακαλύψεις «Όσο μπορείς» εκείνα τα «Παράθυρα», που όμοιά τους βρίσκεις... «Πολύ σπανίως».

[*απόσπασμα Καβαφικού ποίηματος]

Λασχαρίδου Άννα, Φιλόλογος

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΚΑΒΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ

γράφει η ΔΑΪΛΙΑΝΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ,

φοιτήτρια του Τμήματος  Γλώσσας,

Φιλολογίας &Πολιτισμού Παρευξείνιων χωρών

(απόσπασμα από την εργασία:

Μελέτη του έργου ενός Έλληνα λογοτέχνη-παρουσίαση κριτικών)

Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «πρόδρομος της μοντέρνας ποίησης», θεωρείται από τους κορυφαίους ποιητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η μετάφραση του έργου του σε πολλές, ξένες γλώσσες επιβεβαιώνει το γεγονός αυτό.

Τα φιλοσοφικά ποιήματά του δεσπόζουν το ανθρώπινο πεπρωμένο, η σχέση του ανθρώπου με τη μοναξιά και τον χρόνο, η έννοια της αξιοπρέπειας, της συνείδησης, του χρέους και της ορθής εκτίμησης των πραγμάτων. Στα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη παρατηρείται μία άριστη συνύπαρξη του ηδονισμού με τον αισθητισμό. Η κατηγορία αυτή είναι παρεξηγημένη, διότι εξαιτίας των προσωπικών προτιμήσεων του ποιητή έχει επικρατήσει η εντύπωση ότι προβάλλεται αποκλειστικά ο ομοφυλοφιλικός του έρωτας κι έτσι έγκειται μία μεγάλη σύγχυση ανάμεσα στον φανταστικό, ενδοκειμενικό κόσμο με την πραγματικότητα. Ο Αλεξανδρινός ποιητής, λοιπόν, ανασύροντας μνήμες από προσωπικές του εμπειρίες κι έχοντας βιώσει την αίσθηση της απουσίας και της απώλειας κάποιου αγαπημένου προσώπου παραθέτει αυτό το καινοτόμο, ποιητικό αποτέλεσμα όπου η μνήμη μεταβάλλει την πραγματική εμπειρία σε ένα αισθητικό γεγονός. Η θεματολογία των ιστορικών ποιημάτων του, τέλος, χρονικά ανάγεται στην ελληνιστική, ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή ενώ ο χώρος στον οποίον διαδραματίζονται τα περισσότερα γεγονότα είναι η Αλεξάνδρεια του παρελθόντος

Πρόκειται για έναν ποιητή διεθνούς βεληνεκούς, του οποίου το έργο έχει παγκόσμια απήχηση κι αποτελεί πόλο έλξης για την έρευνα πολλών λογίων, δεν γίνεται να μην έχει δεχτεί κατά καιρούς ορισμένες λογοτεχνικές κριτικές. Κάποιες από αυτές είναι θετικές και τα σχόλια κολακευτικά, ενώ κάποιες άλλες ίσως παρουσιάζουν έναν επικριτικό χαρακτήρα. Το σημαντικό, όμως, είναι πως με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το έργο του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη διατήρησε την καθολικότητά του και παρέμεινε αναλλοίωτο με την πάροδο του χρόνου.

       Έτσι, λοιπόν, ο λογοτέχνης και κριτικός Κώστας Βάρναλης πολύ εύστοχα σχολιάζει: «Ο Καβάφης είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος. Εχθρός του μάταιου λυρισμού, στάθηκε ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς του νεοελληνικού Παρνασσού. Είναι από τους ποιητές που δεν τους διαβάζεις μία φορά κι ύστερα τους αφήνεις. Πάντα ξαναγυρίζεις και πάντα τους βρίσκεις καλύτερους». Με τη σειρά του ο «καβαφιστής» Δημήτρης Δασκαλόπουλος, του οποίου η συμβολή στο αρχείο του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη είναι μεγάλη, παραθέτει για τη διεθνή εξάπλωση του έργου του συγκεκριμένου ποιητή: «Μπορεί ο ξένος αναγνώστης του Καβάφη να μην πιάνει όλες τις αποχρώσεις της γλώσσας που πιάνει ένας Έλληνας, όπως όταν χρησιμοποιεί μία λέξη σε καθαρεύουσα που για μας έχει ιδιαίτερη σημασία, αλλά στις περισσότερες γλώσσες που έχει μεταφραστεί κερδίζει. Γιατί τα περισσότερα ποιήματά του έχουν ένα σενάριο. Δεν είναι μία ερμητική ποίηση. Όταν ο Καβάφης λέει "αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια", εσύ αυτό το προσαρμόζεις στη δική σου περίπτωση. Βέβαια, πίσω από αυτά υπάρχει μία ολόκληρη βιοθεωρία, όλα αυτά που λέει στα ποιήματά του με τα προσωπεία που βάζει, για την εξουσία, για όλους εκείνους που θέλουν να φαίνονται σπουδαίοι, ενώ δεν είναι…» Τέλος, ο καθηγητής της Θεωρίας της Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Νάσος Βαγενάς, συγκρίνοντας την παγκόσμια απήχηση του Καβάφη με αυτήν του Τόμας Στερνς Έλιοτ επισημαίνει: «Ο Καβάφης είναι, αν όχι ο γνωστότερος, ο γοητευτικότερος ποιητής της εποχής μας· και είναι ταυτόχρονα αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν "the poet's poet".»