Συνέντευξη του Γ. Κολοκοτρώνη στην Ελ. Γεωργιάδου περί τέχνης

Συνέντευξη στην δημοσιογράφο, πολιτισμιολόγο ΄Ελένη Γεωργιάδου

Στο πλαίσιο της 99^ης επετείου για την απελευθέρωση της Δράμας γιορτάστηκαν τα (Ελευθέρια 2012). Αγωνιστές και πρωτοπόροι των γραμμάτων και των τεχνών τιμώνται κάθε χρόνο για την πολύτιμη προσφορά τους. «Η τέχνη εκδηλώνεται κάτω από κάθε είδους συνθήκες, θετικές ή αρνητικές, δύσκολες ή εύκολες, ειρήνης ή πολέμου επειδή ακριβώς οι συνθήκες δημιουργούν την τέχνη! Η τέχνη δεν είναι ένα ουρανοκατέβατο δώρο στον άνθρωπο αλλά ο άνθρωπος δημιουργώντας τις συνθήκες δημιουργεί και τις μορφές τέχνης» δήλωσε ο καθηγητής και συγγραφέας Γιάννης Κολοκοτρώνης. Κάθε χρόνο μέσα από το πρόγραμμα εκδηλώσεων των Ελευθερίων Δράμας αναδεικνύονται ο πολιτισμός, οι τέχνες, τα γράμματα,  με την συμμετοχή δραμινών καλλιτεχνών. Τιμώντας, λοιπόν,  τους τοπικούς μας καλλιτέχνες οι οποίοι έλαβαν μέρος και φέτος στα «Ελευθέρια 2012» αλλά και το φιλότεχνο κοινό,  αφιερώνω μια συνέντευξη με τον καθηγητή και συγγραφέα της τέχνης Γιάννη Κολοκοτρώνη. Ο Γιάννης Κολοκοτρώνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962 και είναι  Αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Έχει Πτυχίο Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών (Φ.Σ.Π.Α, 1985) και Διδακτορική Διατριβή στην Ιστορία της Τέχνης, (Φ Σ Π Α, 1990). Είναι Υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright (1996).  Έχει επιμεληθεί εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, τη Γερμανία, τη Σουηδία και τη Γαλλία. Έχει γράψει τα «Γενικά χαρακτηριστικά της τέχνης στον 20^ο αιώνα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη 2009, την «Νέα ελληνική τέχνη 1974-2004» του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης 2007 και «Η Νεκρή Φύση στη Νεοελληνική Τέχνη από τον 19ο αιώνα ως τις μέρες μας», Εκδόσεις Ίδρυμα Πιερίδη 1992.  Συμμετείχε στο συλλογικό έργο «Τέχνη και Μυστικισμός» από τον εκδοτικό οίκο Αρχέτυπο και έχει γράψει πολλές μελέτες.  Συνεργάστηκε επίσης με το National Geographic το 1997-98.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΙ ΣΑΣ ΕΚΑΝΕ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙΤΕ ΜΕ ΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ, ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ ΥΠΗΡΧΑΝ ΤΑΜΠΟΥ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΟΤΙ ΔΕΝ ΓΙΝΟΤΑΝ ΔΕΚΤΗ ΕΥΚΟΛΑ ΣΤΟ ΕΥΡΥ ΚΟΙΝΟ, ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΔΥΤΙΚΗ  ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ..!

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Tο ενδιαφέρον μου για την αρχαιολογία και τις βυζαντινές τοιχογραφίες οδήγησε τα βήματά μου στη Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου όπου τη δεκαετία του’80 είχα την τύχη να παρακολουθήσω τα μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης του Ακαδημαϊκού δασκάλου Χρύσανθου Χρήστου, η ευρυμάθεια του οποίου μου άνοιξε διάπλατα τις πύλες στα καλλιτεχνικά κινήματα και τον προβληματισμό της δυτικής τέχνης. Την ίδια περίοδο, οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που δημιούργησαν οι σοσιαλιστές συνέβαλαν στον επαναπατρισμό πολλών διανοουμένων και καλλιτεχνών του εξωτερικού ιδίως από το Παρίσι (Ν.Κεσσανλής, Βλ. Κανιάρης, Παύλος, Τάκη, Κ.Τσόκλης κ.ά.), οι οποίοι υπήρξαν καταλύτες στη δημιουργία μιας δυναμικής ελληνικής τέχνης με νέες προτάσεις δυτικού προφίλ.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΣΑΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΒΛΕΠΕΤΕ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΗΧΗΣΗ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΜΕΓΑΛΗ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ένα βιβλίο τέχνης δεν μπορεί να έχει την επιτυχία ενός λογοτεχνικού βιβλίου που βρίσκεται πάντα πρώτο στις προτιμήσεις του ελληνικού αναγνωστικού κοινού. Βέβαια, από τη δεκαετία του’90 και έπειτα, στην εγχώρια αγορά άρχισαν να εκδίδονται κυρίως λευκώματα ελληνικής τέχνης που είχαν απήχηση στο ευρύ αστικό κοινό. Όμως, τα βιβλία θεωρίας και ιστορίας της τέχνης συνεχίζουν να τυπώνονται σε χαμηλό τιράζ και να απευθύνονται σε περιορισμένο και εξειδικευμένο φιλότεχνο κοινό.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ ΑΓΟΡΑΖΕΙ ΒΙΒΛΙΑ ΤΕΧΝΗΣ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Φαντάζομαι ότι εννοείτε βιβλία νεώτερης και όχι μόνον αρχαίας τέχνης ή αρχαιολογίας; Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνον όταν μεγαλώσει το ενδιαφέρον του και καταφέρει στην συνείδησή του ο έλληνας να συνδέσει το ιστορικό παρελθόν του με το παρόν και το μέλλον του. Δηλαδή όταν νιώσει την ευθεία που συνδέει τις ρίζες του με τον κορμό απ’ όπου θα μεγαλώσουν τα κλαδιά και θα βγουν τα φύλλα!

ΕΡΩΤΗΣΗ:  ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η ελληνική παιδεία πρέπει να στοχεύει σ’ αυτή ακριβώς τη γνώση όπου το παρελθόν συναντά το παρόν της καλλιτεχνικής δημιουργίας και δίνει προοπτικές στη δημιουργική φαντασία του ανθρώπου!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΩΣ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η τέχνη εκδηλώνεται κάτω από κάθε είδους συνθήκες, θετικές ή αρνητικές, δύσκολες ή εύκολες, ειρήνης ή πολέμου επειδή ακριβώς οι συνθήκες δημιουργούν την τέχνη! Η τέχνη δεν είναι ένα ουρανοκατέβατο δώρο στον άνθρωπο αλλά ο άνθρωπος δημιουργώντας τις συνθήκες δημιουργεί και τις μορφές τέχνης. Από τη δεκαετία του’60 πολλοί αμερικανοί, ιταλοί και γερμανοί καλλιτέχνες στραφήκαν στα προβλήματα που δημιουργεί ο καταναλωτισμός και άρχισαν να δημιουργούν έργα που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον, το βιασμό της φύσης και γενικότερα τις αρνητικές επιδράσεις της υπερκαταναλωτικής συμπεριφοράς του δυτικού κόσμου στον πλανήτη. Έτσι σήμερα στο λεξιλόγιό μας υπάρχουν όροι όπως ‘τέχνη στη γη’ (Earth art, Land art), νέος ρεαλισμός (Nouveau Realisme) ‘περιβάλλον εγκατάστασης’, τέχνη με φτωχά υλικά’ (arte Povera), ‘τέχνη με ανακυκλώσιμα υλικά’ κ.ά. που δίνουν το στίγμα μιας εποχής πενήντα χρόνων έντονης ενεργειακής σπατάλης και περιβαλλοντικής κρίσης. Σήμερα, με τις νέες τεχνολογίες και τη μεταφορά του ενδιαφέροντος στην ψηφιακή τεχνολογία μιλάμε ευκολότερα και ενδιαφερόμαστε περισσότερο για την ‘τέχνη στο διαδίκτυο’, την ‘ψηφιακή τέχνη’, την ‘τέχνη μέσω των Η/Υ’, την ‘εικονική πραγματικότητα’ και όποιες μορφές τέχνης ολοκληρώνονται μέσω της υψηλής τεχνολογίας. Άρα το φυσικό περιβάλλον υπερκαλύπτεται από το εικονικό περιβάλλον της τεχνολογίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΠΟΥ ΔΕΧΕΤΑΙ Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κάθε έργο τέχνης εμπεριέχει στοιχεία από την τοπική πολιτιστική κληρονομιά, ελληνική, γερμανική, ιταλική, γαλλική κ.ά. Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη ούτε στους πολιτισμούς των ανθρώπων. Συνέχεια υπάρχει μόνον!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΣΟ ΕΧΟΥΝ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΠΟΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είτε ‘χειροποίητη’ τέχνη κάνει ο καλλιτέχνης χρησιμοποιώντας τις παραδοσιακές τεχνικές της ζωγραφικής, της γλυπτικής και της χαρακτικής είτε ‘βιομηχανική’ τέχνη αξιοποιώντας τις δυνατότητες της βιομηχανίας και της αναπαραγωγής ή ‘ψηφιακή’ τέχνη επιλέγοντας τα εργαλεία της σύγχρονης τεχνολογίας ένα έργο τέχνης θα μας ενδιαφέρει ως ‘εικόνα’ και ‘δημιούργημα’ δηλαδή, ως ένα αποκύημα της φαντασίας και της προσωπικότητας του δημιουργού που αποτυπώνει την εποχή του και τις αντιφάσεις της. Σήμερα, χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία η εικόνα του καλλιτεχνικού έργου είναι προσβάσιμη στα μάτια δισεκατομμυρίων ανθρώπων τόσο μέσα από τις μεγάλες βάσεις δεδομένων όσο και των προσωπικών ιστοσελίδων που καθένας μπορεί να διαθέτει ελεύθερα και να επικοινωνεί άμεσα με κάποιον φιλότεχνο σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΕΣ, ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ..! ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΤΕΧΝΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΕΙ (π.χ. ΝΑ ΕΡΕΘΙΣΕΙ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΕΝΑΝ ΒΑΘΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟ Ή ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΑΝΑΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑΣ..;)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ό,τι περιγράφεται, είναι η αντίφαση της μεγάλης δύναμης που διαθέτει το μέσο της τεχνολογίας. Η ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο έφεραν πολύ κοντά τους ανθρώπους καταργώντας τις νοητικές αποστάσεις και την ίδια στιγμή τους περιόρισαν σωματικά σε έναν πολύ μικρό χώρο. Στις μέρες μας, όλα λειτουργούν στις προδιαγραφές και το περιβάλλον μιας εικονικής πραγματικότητας!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟΧΕΥΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Ή ΣΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Θα έλεγα ότι αυτό είναι αλληλένδετο και αντανακλά τη φιλοσοφία του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Αγοράζεις ό,τι γνωρίζεις και επιθυμείς περισσότερο!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΟΠΩΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ, ΣΗΜΕΡΑ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΤΙ ΤΕΤΟΙΟ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τα έργα τέχνης πάντα μεταφέρουν μηνύματα και ιδέες. Απλώς ανά εποχές αλλάζει η 

προτεραιότητα των επιλογών.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΚΡΙΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΝΟΣ ΕΡΓΟΥ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Υπάρχουν δύο ειδών κριτήρια για να κρίνουμε ένα έργο τέχνης: Υπάρχει η πρώτη επαφή που ο καθένας μπορεί να νιώσει ποικίλα συναισθήματα και υπάρχει η γνώση της ιστορίας των καλλιτεχνικών μορφών που προϋποθέτει μάθηση. Η πρώτη επαφή είναι υποκειμενική ενώ η γνώση βαδίζει σε πιο αντικειμενικά δεδομένα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΟΙ ΤΙΜΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΜΕ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ Ή ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΕΣ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι πάντα ζήτημα των αγορών. Ότι πρόβλημα εμφανίζεται στις χρηματοπιστωτικές αγορές, τοπικές ή διεθνείς, αντανακλάται και στο έργο τέχνης ως προϊόν τους.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΜΕ ΤΙ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΟ ΦΙΛΟΤΕΧΝΟ ΚΟΙΝΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΓΟΡΑΖΕΙ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Με την επιθυμία του και μόνον!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΑ ΣΗΜΕΡΑ ΟΠΩΣ ΗΤΑΝ ΤΑ ΠΑΛΙΟΤΕΡΑ (π.χ. ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ, ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΝΤΑΛΙ, ΠΙΚΑΣΟ κλπ)..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Υπάρχουν διαχρονικές καλλιτεχνικές αξίες και προσωρινές. Ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς είπε ότι όσο πιο πολύ εμβαθύνεις σε κάτι, τόσο πιο πολύ το αγαπάς! Φυσικά αναφερόταν στη διαχρονικότητα της μάθησης που σου αποκαλύπτει το βάθος και την αξία των ιδεών και των μορφών.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΙ ΑΠΟΨΗ ΕΧΕΤΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥΣ, ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΑ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΜΕΣΩΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΡΩΤΗΣΗ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι σπουδαία φαινόμενα κοινωνικής αισθητικής μιας εποχής ατομικής συναισθηματικής δυστοκίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΙ ΤΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΟΥ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν θα έπρεπε; Από το κοινό δεν προέρχεται και ο καλλιτέχνης;

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΣΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ)…;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Καταλυτικά! Άλλωστε από τη δεκαετία του’90 έχει διαδοθεί παγκοσμίως η ‘αρχιτεκτονική γλυπτική’ δηλ. μια αρχιτεκτονική που αξιοποιεί μορφές και τύπους της γλυπτικής. Ας μη ξεχνάμε ότι από την εποχή των σπηλαίων, το ζητούμενο ήταν η υλοποίηση του φαντασιακού με τη χρηστικότητα, η συνεκδήλωση των συναισθημάτων με την ασφάλεια της επιβίωσης. Διαφορετικά δεν θα είχαν δημιουργηθεί οι βραχογραφίες ούτε αργότερα όταν στη Μεσοποταμία δημιουργήθηκαν οι πρώτες αστικές κοινωνίες ο άνθρωπος θα διακοσμούσε με χρώματα και αντικείμενα τον προσωπικό του χώρο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΑ ΜΜΕ (ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ) ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΑΞΊΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Βεβαίως, όσο το κοινό εξαρτά την ενημέρωσή του από αυτά!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ..ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ, ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ..;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μέσω της γνώσης και της ενημέρωσης!

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΜΕ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Γνώση και συναισθήματα είναι το σώμα και το αίμα του ανθρώπινου οργανισμού. Όσο ο άνθρωπος βρίσκεται στη ζωή αναζητά τη γνώση και συναισθάνεται. Μετά θάνατον μπορεί να μην υπάρχουν συναισθήματα αλλά η γνώση θα τροφοδοτεί με αισθήματα και εμπειρίες τις νεώτερες γενιές ζωντανών ανθρώπων!