Η Αριστερά στην κυβέρνηση: ευκαιρία και για πνευματική ανανέωση;

Γράφει o Νίκος Κοσμίδης, μέλος της ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ Ξάνθης και της θεματικής Θρησκευμάτων

(Πρωτοδημοσιεύτηκε στο Amen.gr στις 30 Ιανουαρίου 2015)

Με τις ορκωμοσίες του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και των μελών της κυβέρνησης, έκλεισε η πρώτη φάση μετάβασης στη νέα πολιτική πραγματικότητα. Η αλλαγή που σηματοδότησε το εκλογικό αποτέλεσμα είναι δεδομένη, όπως δεδομένη είναι και η δυσκολία αποδοχής της από το σύστημα που είχε κάθε λόγο να επιθυμεί τη διατήρηση της πρότερης κατάστασης. Η πτώση του παλαιού μηχανισμού και οι νέοι κοινωνικοί συσχετισμοί μας επιτρέπουν να ελπίζουμε πως και η «ευλογημένη Δεξιά του Κυρίου» πνέει τα λοίσθια. Όχι βέβαια χωρίς μάχη, όπως απέδειξε και η προεκλογική επιδίωξη χειραγώγησης της θρησκευτικής ευαισθησίας του λαού από την πολιτική και την χριστιανική Δεξιά.

Παρακολουθήσαμε το προηγούμενο διάστημα τις απεγνωσμένες επικλήσεις των πατρώων παραδόσεων, των ιερών και των οσίων του γένους, θεματοφύλακας των οποίων επιχείρησε με ιδιοτέλεια να αυτοανακηρυχθεί για μια ακόμα φορά η ΝΔ. Έσχατη προσπάθεια για τη συσπείρωση των φιλήσυχων, συντηρητικών ψηφοφόρων, που παραδοσιακά τη στήριζαν. Το παιχνίδι γνωστό και μέχρι πρότινος αρκετά επιτυχημένο. Πολιτικοί και κοινωνικοί παράγοντες, κληρικοί και ρασοφόροι όλων των βαθμίδων, χριστιανικές αδελφότητες, κύκλοι της «καλής κοινωνίας» και ηθικοπλάστες διανοούμενοι. Ένα δίκτυο, που, όντας γερά δομημένο, με οικονομικές προεκτάσεις, στις τοπικές κοινωνίες και στο συνειδησιακό υπόβαθρο των συντηρητικότερων πολιτών, εξέθρεψε τη ψευδαίσθηση του αυτοαναφορικού ιδεολογήματος του ελληνοχριστιανισμού, ενάντια στις δυνάμεις της όποιας «απειλητικής» συζήτησης για προοδευτική, κοινωνική και πνευματική ανανέωση.

Η εικόνα του Αλέξη Τσίπρα ως του πρώτου Αριστερού πρωθυπουργού της Ελλάδος που ανέλαβε με πολιτικό όρκο, προκάλεσε σε ορισμένους κύκλους την εκδήλωση φοβικού συνδρόμου περί ανατροπής του φαντασιακού τους ειδώλου· της «χριστιανικής» ταυτότητας του κράτους. Γνωστές αντιλήψεις τις οποίες θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε. Από τη στιγμή όμως που εκφράστηκαν με το πρόσχημα υπεράσπισης της Ορθοδοξίας, και από πιστούς μάλιστα ανθρώπους, οφείλουμε να τοποθετηθούμε και εμείς. Όχι μόνο ως στελέχη, μέλη ή ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ως Χριστιανοί πέρα και πάνω από κάθε άλλη μας ταυτότητα.

Ο πρωθυπουργός με την επιλογή του αυτή, απέδειξε πως σέβεται το ανθρώπινο αυτεξούσιο, την ιερότητα των εκκλησιαστικών ακολουθιών και ότι ενεργεί με σεβασμό πρώτα στον εαυτό του και συνεπώς με σεβασμό προς όλους εμάς. Εμάς που αναγνωρίζουμε τις προσευχητικές πράξεις της Εκκλησίας ως σημείο της κάθετης και οριζόντιας ελεύθερης κοινωνίας Θεού και ανθρώπων και όχι ως έκφραση εθνικοπατριωτικής υπερηφάνειας ή ως υποχρεωτική τελετουργική διαδικασία βάση κάποιου πρωτοκόλλου. Όπως είχαμε την ευκαιρία να σχολιάσουμε και σε σχετική ερώτηση του Economist¹ για το τι σηματοδοτεί αυτή η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα, ως Χριστιανοί, αντί ενός ψεύτικου όρκου που θα κάλυπτε μόνο φαντασιακές ανάγκες, εμείς προσφέρουμε τις δικές μας ειλικρινείς προσευχές².

Η συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ καλείται να υπηρετήσει όχι την κομματική εναλλαγή στην εξουσία, όπως συνέβαινε επί δικομματισμού, ή πολύ περισσότερο τη συντήρηση μιας ψευδεπίγραφης εθνικής θρησκευτικότητας με κρατική βούλα. Αλλά, τηρώντας τις προεκλογικές δεσμεύσεις, να οικοδομήσει την αποκατάσταση των σχέσεων πολιτείας-πολιτών με όρους δημοκρατίας, δικαιοσύνης, αξιοπρέπειας, ισότητας και αλληλεγγύης. Υλοποιώντας την ανατροπή των επιβαλλόμενων μέτρων αντιλαϊκής λιτότητας που ζήσαμε από τις μνημονιακές δυνάμεις, αναγνωρίζοντας, στη συγκεκριμένη περίπτωση, και την πολύμορφη, πλούσια και διαχρονική σχέση του Ελληνισμού με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Γι’ αυτούς τους λόγους, η σύμπραξη δημοκρατικών, πατριωτικών και αντιμνημονιακών δυνάμεων με διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες, αλλά κοινές στοχεύσεις, αποτελεί μια πρόκληση όχι μόνο για τα δυο κόμματα που μετέχουν στην κυβέρνηση, αλλά κυρίως για το ίδιο το σύστημα. Η ΝΔ και το μεταλλαγμένο ΠΑΣΟΚ παραμέρισαν τις όποιες  «διαφορές» τους για να συνυπηρετήσουν τα συμφέροντα που οδήγησαν το λαό μας στα όρια της εξαθλίωσης και απόγνωσης. Συνεπώς, ο ελληνικός λαός αναμένει ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να παραμερίσουν κάθε εμπόδιο στη μεταξύ τους συνεργασία που θα έθετε σε κίνδυνο την προσπάθεια για την πλέρια ανασυγκρότηση της χώρας. Και τα πρώτα μηνύματα από αυτή τη συνεργασία, κρίνονται ως παραπάνω από ενθαρρυντικά!

Σε αυτό το πλαίσιο και με τη συνεργασία της Πολιτείας, η Εκκλησία καλείται να συνεχίσει τις εξαιρετικές προσπάθειες που ήδη επιτελεί, ώστε να συνδράμει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις ανάγκες του λαού. Επίσης, η κυβέρνηση, με την αποκατάσταση του κοινωνικού κράτους, θα επιτρέψει τελικά στην Εκκλησία να αφοσιωθεί πέρα από το πολύπλευρο κοινωνικό της έργο και στην πνευματική αναγέννηση όσων πολιτών επιλέγουν συνειδητά και ελεύθερα τη μετοχή τους στο Σώμα του Χριστού. Απαλλαγμένη, δε, από δεσμεύσεις προς συγκεκριμένα συμφέροντα, η Εκκλησία ίσως καταφέρει να έλθει επιτέλους και σε ουσιαστικό διάλογο με προοδευτικότερα ρεύματα, που ενυπάρχουν και στο εσωτερικό της.

Προλογίζοντας τον τόμο «Ορθόδοξες Εκκλησίες σε έναν πλουραλιστικό κόσμο», ο νυν υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, εξέφραζε την κοινή προσδοκία «να αναγνωρίσει η εκκλησία (…) τα σύγχρονα παγκόσμια προβλήματα, όπως η φτώχεια και εκμετάλλευση, η κοινωνική αδικία και η έλλειψη θεμελιακών υποδομών επιβίωσης. Να κοιτάξει κατάματα τα προβλήματα του πολέμου και της ειρήνης καθώς και της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χωρίς αυτά να λαμβάνουν το χαρακτήρα ειδωλολατρικών εργαλείων, αλλά να συμπυκνώνονται πριν απ’ όλα σε δυο αρχές: να διασφαλιστεί η δυνατότητα να συμβάλλει η Ορθοδοξία στον προσδιορισμό και εμπλουτισμό τους, καθώς και να κατανοούνται αυτά όχι μόνο ως δικαιώματα έναντι της εξουσίας, αλλά και ως δικαίωμα αντίστασης έναντι της ίδιας της εξουσίας» (Κοτζιάς 2006: 22)³.

Είναι καιρός, λοιπόν, η ιστορική συμβολή των Ορθοδόξων Χριστιανών να ξεπεράσει τον μονισμό της φιλανθρωπίας και να απαντήσει στις πνευματικές προκλήσεις που γέννησαν την κρίση, μέσα από μια υλικοπνευματική κατανόηση των προβλημάτων. Άλλωστε εμείς ως Εκκλησία διακηρύτταμε όλο το προηγούμενο διάστημα πως τα αίτια δεν ήταν μόνο οικονομικά ή πολιτικά, αλλά βαθύτατα πνευματικά. Ας τα εξετάσουμε λοιπόν!  

_____________

1. Clark, B., (2015). “Church and state in Greece: A courteous distance”, <http://www.economist.com/blogs/erasmus/2015/01/church-and-state-greece>.

2. Διατηρούμε έτσι την αποστολική παράδοση (Α΄ Τιμοθ. β', 1-2), χωρίς να συναινούμε σε μια πράξη αμφίβολου περιεχομένου, που και η διδασκαλία της Εκκλησίας δεν εγκρίνει (Ματθ. ε', 33-37) όπως σημειώθηκε τις τελευταίες μέρες από σημαίνοντες ιεράρχες και θεολόγους.

3. Κοτζιάς, Ν.,  (2006). «Πρόλογος, Θρησκεία - Πολυπολιτισμός» στο Εμμ. Κλάψης (επιμ.) Ορθόδοξες Εκκλησίες σε έναν πλουραλιστικό κόσμο, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.

- See more at: http://www.amen.gr/article20461#sthash.2N0hCkNz.dpuf